Stany nagłe w psychiatrii dzieci i młodzieży

Przeżywamy trudny okres. Jak dobrze wiecie, najlepsze co możemy teraz zrobić, aby zmniejszyć i spowolnić tempo zakażeń koronawirusem, to zostać w domu.

Ministerstwo Zdrowia zaleca, aby poza stanami nagłymi, nie udawać się do placówek opieki medycznej. Niestety, choroba nie wybiera. Tak, jak w czasie narodowej kwarantanny możemy przejść ostre zapalenie wyrostka robaczkowego i będzie konieczna pilna operacja, tak też nasze dziecko może doświadczyć stanu bądź choroby, która wymaga pilnej konsultacji z lekarzem psychiatrą dzieci i młodzieży.

Przygotowując ten wpis, starałam się przybliżyć Wam co jest stanem nagłym w mojej specjalizacji i kiedy bezwzględnie musimy skonsultować dziecko.

Jako stan nagły w psychiatrii dzieci i młodzieży uważa się stan, który wymaga jak najszybszej konsultacji w warunkach przystosowanch do przeprowadzenia badania i interwencji psychiatrycznej pacjentów poniżej 18 roku życia. Na ogół jest to szpital z oddziałem psychiatrycznym. Większość z pacjentów ze stanami nagłymi wymaga hospitalizacji.

Chcę jeszcze dodać, że w mojej specjalizacji jest relatywnie mało stanów nagłych i większość ze zgłaszanych przez pacjentów i/lub ich opiekunów problemów można skonsultować w normalnym trybie, czyli w warunkach przychodni czy gabinetu. Ze względu na specyficzną sytuację jaką jest kwarantanna, do znanych nam sposobów konsultacji, dochodzi również ostatnio bardzo popularna forma konsultacji telefonicznych i online. Telemedycyna, czyli konsultacje za pomocą komunikatorów internetowych czy telefonu, nie jest jednak odpowiednią opcją dla pacjentów, u których stwierdzamy stany nagłe.

A więc jakie choroby i stany psychiczne u dzieci i młodzież nie mogą poczekać na koniec narodowej kwarantanny i wymagają pilnej konsultacji u lekarza psychiatry dzieci i młodzieży?
Zacznę od CHORÓB PSYCHICZNYCH, czyli zespołu pewnych objawów, które umożliwiają nam postawienie diagnozy choroby psychicznej, są to:

• Atak psychotyczny
• Epizod maniakalny
• Zaburzenia lękowe
• Ostra reakcja na stres
• Zaburzenia zachowania
• Uzależnienie od substancji psychoaktywnych
• Zaburzenia odżywiania (anoreksja, bulimia)
• Depresja z myślami samobójczymi

 Na atak psychotyczny mogą wskazywać:

• nagle zaczynające się urojenia, na przykład: uczucie, że jest się prześladowanym, że ktoś chce nam celowo zrobić krzywdę, że jest się obserwowanym czy śledzonym
• zaburzenia płynące z narządów zmysłu, przede wszystkim zmysłu słuchu; tu zwłaszcza uwaga na “głosy”, czyli halucynacje słuchowe, które nakazują pacjentowi zrobienie sobie bądź innym krzywdy, w tym popełnienie samobójstwa
• znacząca zmiana w zachowaniu dziecka prowadząca do izolacji społecznej, zerwania kontaktu z przyjaciółmi i rodziną
• różnego rodzaju lęki, które wcześniej nie były obserwowane
• zmiana rutyny dziecka (posiłki, sen, higiena osobista)

Należy zaznaczyć, że osoba w stanie psychozy nie jest świadoma swoich objawów; uznaje je za część rzeczywistości i uważa, że to wszystko czego doświadcza jest realnym zagrożeniem.

Na epizod maniakalny może wskazywać:

• podniesiony, ekspansywny lub drażliwy nastrój, trwający przynajmniej kilka dni; jest to obiektywnie zauważalne przez większość osób z otoczenia młodego człowieka
• zawyżone poczucie własnej wartości drażliwość i zaczepność, często bez powodu wzbudzanie konfliktów
• zmniejszona potrzeba snu, a przy tym brak zmęczenia
• presja mówienia i mówienie dużo i szybko
• problemy z koncentracją uwagi
• ewidentny wzrost libido, zmiana stylu ubierania się i makijażu na wyzywający
• zwiększone zaangażowanie w aktywności, na przykład uczenie się bez przerwy
• nadmierne zaangażowanie w przyjemne, potencjalnie lekkomyślne aktywności, podejmowanie nadmiernego ryzyka

Zaburzenia lękowe, a tu zwłaszcza warto powiedzieć o dwóch jednostkach, czyli zespole lęku napadowego i lęku separacyjnym.

• Zespół lęku napadowego jest to zaburzenie charakteryzujące się nawracającymi napadami paniki. Sam napad paniki, mimo iż dla osoby go doświadczającej, ma bardzo dramatyczny przebieg (towarzyszy mu bardzo silny lęk z  objawami takimi jak duszność, kołatania serca, zawroty głowy o dużym nasileniu), nie stanowi jednak zagrożenia dla życia młodej osoby i nie jest stanem nagłym. Jeśli natomiast częstość napadów paniki wzrasta, dziecko jest sparaliżowane strachem przed nawrotami napadów paniki, a przez to codzienne funkcjonowanie dziecka jest zaburzone, to jest wskazane aby skonsultować się ze specjalistą w trybie nagłym.
• Lęk separacyjny jest prawidłowym zjawiskiem u dzieci do 3 roku życia, a potem stopniowo zanika do 5 roku życia.O stanie nagłym w przypadku lęku separacyjnego mówimy, kiedy dziecko jest wręcz “przylepione” do opiekuna, nie jest w stanie przejść samo z pokoju do pokoju, mimo iż rodzic jest w domu. Dodatkowym objawem może być stała kontrola tego gdzie jest opiekun, bezpodstawne zamartwianie się, że rodzic zachoruje, umrze lub będzie miał wypadek. Dziecko może też mieć koszmarne sny o takich treściach. Dodatkowo dziecko na próby separacji (na przykład przejście mamy do innego pokoju) może reagować oporem, płaczem czy agresją. Czasem zgłasza dolegliwości takie jak bóle brzucha czy głowy. Wymienione przeze mnie objawy muszą upośledzać codzienne funkcjonowanie dziecka i rodziców.

Ostra reakcja na stres, określana też jako „szok psychiczny”. Objawy takie jak:

• uczucie obcości wobec własnej osoby i świata
• bardzo silny lęk z objawami takimi jak duszność, kołatania serca, zawroty głowy o dużym nasileniu
• agresja wobec siebie i innych
• myśli/próby samobójcze
• poważne problemy ze snem

mogą wskazywać na to, że młody człowiek nie radzi sobie ze stresującym wydarzeniem. Prawdopodobnie, sytuacja znacznie przekracza możliwości radzenia sobie ze stresem i zasoby psychiczne, jakimi dysponuje. Sytuacje powodujące tą reakcję są na skalę druzgocących przeżyć stwarzających zagrożenie dla danej osoby lub osób jej bliskich takie jak na przykład: gwałt, pożar, wojna, wypadek samochodowy, bycie świadkiem śmierci bliskiej osoby podczas napaści.
 
Zaburzenia zachowania, to utrwalone aspołeczne i agresywne zachowania z towarzyszącymi, bardzo nieprawidłowymi, relacjami z innymi dziećmi i dorosłymi. Do stanów nagłych w obrębie tej choroby zalicza się:

• dopuszczenie się czynów karalnych takich jak na przykład kradzież, rozbój, napaść

Stan nagły w uzależnieniu od substancji psychoaktywnych (narkotyków), to przedawkowanie substancji psychoaktywnych lub zespół odstawienny (tzw. głód)

Zaburzenia odżywiania. Koniecznie trzeba tu wspomnieć o dwóch jednostkach czyli anoreksji i bulimii.

• W przebiegu anoreksji powinny nas niepokoić takie objawy jak: szybki spadek wagi i/lub odmowa przyjmowania pokarmów i/lub płynów oraz myśli samobójcze.
• Co do bulimii, zaniepokoić powinny nas częste napady objadania się połączone z wymiotami, które mogą prowadzić do zaburzeń w funkcjonowaniu organizmu oraz uszkodzenia przełyku.

Depresja z myślami samobójczymi (o myślach samobójczych więcej poniżej w części o stanach).

Poza omówionymi chorobami psychicznymi, konsultacji psychiatry dziecięcego będą wymagać również pewne STANY PSYCHICZNE. Ich pojawienie się, nie musi wynikać z choroby psychicznej. Jeśli dany stan, nie jest skutkiem choroby psychicznej, często spowodowany jest sytuacją kryzysową bądź traumą, jakiej doświadcza dziecko i rodzina. 

Stany nagłe, wymagające pilnej interwenci, to:

• Myśli samobójcze i próba samobójcza. Rodzice nigdy nie powinni lekceważyć myśli bądź prób samobójczych ani oceniać, na ile myśli samobójcze dziecka są prawdziwe bądź nie. Konsultacja z psychiatrą dzieci i młodzieży, który oceni ewentualne ryzyko samobójstwa i rozpocznie odpowiednie leczenie, jest w takiej sytuacji konieczna.
• Agresywne i impulsywne reakcje zagrażające otoczeniu (niszczenie przedmiotów, przemoc fizyczna wobec innych osób).
• Konflikt między dzieckiem i rodzicem prowadzący na przykład do ucieczki dziecka z domu czy do agresywnych reakcji.
• Przemoc, której ofiarą jest dziecko (zwłaszcza fizyczna).
• Wykorzystywanie seksualne dziecka.
• Nadużycie substancji psychoaktywnych, czyli inaczej przedawkowanie narkotyków.
• Stany związane z używaniem leków psychiatrycznych wynikające z niepożądanego działania leków bądź zbyt wysokiego poziomu leku.

Obecna sytuacja to czas wyjątkowy dla nas i naszych dzieci. Dla dobra swojego i ogółu nie wychodzimy z domów. Myślę, że w tym okresie, szczególnie ważne jest, aby wiedzieć jakie objawy u naszego dziecka powinny nas na tyle niepokoić, aby pilnie szukać profesjonalnej pomocy. Jeśli okaże się, że dany problem może poczekać, nie korzystajmy z przeciążonej przez pandemię służby zdrowia. Jednocześnie, jeśli mamy do czynienia ze stanem nagłym, nie bagatelizujmy sytuacji i nie odwlekajmy wizyty!
Mam nadzieję, że moje podsumowanie stanów nagłych w psychiatrii dzieci i młodzieży było dla Was pomocne.
Życzę Wam wszystkim dużo zdrowia!