Zjawisko transpłciowości u dzieci i młodzieży

Czym jest transpłciowość? Transpłciowość to stan, w którym płeć psychiczna (również określana mianem GENDER), nie zgadza się z płcią biologiczną (inaczej SEX), określoną po porodzie, czyli tą która mamy wpisaną w dokumenty.

Pojęcie GENDER odnosi się do pojęcia płci od strony psychologicznej, czyli dotyczy własnej identyfikacji danej osoby jako mężczyzny lub kobiety oraz pełnionych przez tą osobę ról w społeczeństwie. 

Natomiast pojęcie SEX odnosi się do biologicznych aspektów płci, inaczej jest to płeć wpisana w metryki.

Zjawisko TRANSPŁCIOWOŚCI określane jest również mianem TRANSSEKSUALIZMU. Te dwa pojęcia znaczą to samo i są stosowane wymiennie.

W stosunku do osoby TRANSPŁCIOWEJ używa się też pojęcia osoby TRANSSEKSUALNEJ lub osoby TRANSGENDER.

Osoba o biologicznych cechach płci męskiej, ale poczuciu bycia kobietą, określana jest jako transkobieta.

Natomiast osobę o biologicznych cechach płci żeńskiej, lecz czująca się mężczyzną, określa się jako transmężczyznę.

Transpłciowość w najnowszych klasyfikacjach chorób i zaburzeń psychicznych

W nowej międzynarodowej klasyfikacja chorób ICD-11 opracowanej w czerwcu 2018 roku, transseksualizm nie jest już klasyfikowany jako zaburzenie psychiczne.

ICD-11 nie zawiera już tej kategorii. Pojęcie to zostało zastąpione przez określenie „niezgodność płci” (ang. gender incongruence) i obecnie stan ten jest klasyfikowany jako stan związany ze zdrowiem seksualnym u dzieci, młodzieży i dorosłych.

Z kolei, Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne w 2013 roku wykreśliło pojęcie transseksualizmu jako zaburzenie z podręcznika zaburzeń psychicznych DSM-5 (Diagnostyczny i Statystyczny Podręcznik Zaburzeń Psychicznych, DSM).

DSM 5 proponuje natomiast wyodrębnienie transseksualizmu jako “gender dysphoria”, czyli dyskomfort w zwiazku z niezgodnością płci biologicznej i tego z jaką płcią się utożsamiamy. DSM-5 kładzie nacisk na słowo DYSKOMFORT (nie używa wcześniej stosowanego terminu zaburzenie). Podkreśla się też, że obecność niezgodności płci psychicznej z płcią biologiczną nie jest w żadnym wypadku podstawą do postawienia diagnozy psychiatrycznej. Jest to tylko pewien z “normalnych” wariantów.

Jakie są objawy transpłciowości u dzieci i młodzieży?

• Pierwsze odczucia związane z transpłciowości zaczynają się na ogół już we wczesnym dzieciństwie (w wieku przedszkolnym).

• U takiego dziecka możemy obserwować intensywne, względnie stałe pragnienie bycia osobą płci przeciwnej lub/i wytrwałe twierdzenie, że jest osobą płci przeciwnej, na przykład dziecko może chcieć być nazywane imieniem, które zgodne jest z jego tożsamością płciową.

• Dzieci urodzone jako chłopcy preferują przebieranie się lub noszenie odzieży kulturowo i społecznie uznawanej za dziewczęcą (buty na obcasach, sukienki, ozdoby do włosów).

• Osoby urodzone jako dziewczęta wolą ubierać się w coś, co jest uznawane za chłopięce i mogą zdecydowanie przeciwstawiać się ubieraniu w odzież typowo dziewczęcą.

• Podczas zabaw i gier takie dziecko pragnie odgrywać rolę osoby innej płci, na przykład dziecko płci biologicznej męskiej chętnie bawi się w dom, a stroni od zabaw w policjanta.

• Dziecko, u którego podejrzewamy transpłciowość, woli bawić się zabawkami lub brać udział w zajęciach, które zwykle uważa się za odpowiednie dla płci przeciwnej. Chłopcy odmawiają zabawy zabawkami, które są uważane za typowe dla chłopców. Dziewczęta odrzucają gry i zabawki, które zazwyczaj przeznaczone są dla dziewczynek.

• Dodatkowo dziecko takie preferuje na ogół zabawę z dziećmi płci przeciwnej.

• Dziecko może też doznawać intensywnego wstrętu wobec intymnych części swojego ciała. Jest to na ogół bardzo zauważalne w okresie dojrzewania, kiedy ciało młodego człowieka bardzo szybko się zmienia. Dziecko pragnie posiadać takie cechy organizmu, które związane są z jego zdolnością do rozrodu, które są tożsame z odczuwaną płcią. 

• Dziecko z powodu wymienionych wyżej objawów na ogół odczuwa silny lęk i stres, a także problemy z funkcjonowaniem w kręgach społecznych, szkole i innych sytuacjach. Do postawienia diagnozy niezgodności płci jest ten punkt konieczny.

Aby postawić rozpoznanie transpłciowości, większość z wyżej wymienionych objawów, powinno trwać co najmniej 6 miesięcy.

Stałość i intensywność tych objawów jest niezbędnym kryterium, aby w ogóle zacząć podejrzewać u dziecka czy też nastolatka niezgodność płci. Warto zaznaczyć, że na ogół każde dziecko, od czasu do czasu, wykazuje zainteresowanie ubiorem czy też zabawkami, które uznane są przez nasz krąg kulturowy i społeczeństwo za typowe dla płci przeciwnej. Zachowania tego typu wynikają na ogół z "dziecięcej ciekawości" i chęci poeksperymentowania, spróbowania czegoś nowego na własnej skórze i nie powinny być od razu wiązane ze zjawiskiem niezgodności płci.

W razie wątpliwości czy obaw, zawsze jednak warto udać sie do specjalisty, który zna się na tym temacie. Specjalista oceni czy dane zachowania dziecka są norma rozwojową, czy też może należy je klasyfikować inaczej.